نزدیک است که آسمانها (بخاطر عظمت الهی) بر فراز یکدیگر شکافته (و متلاشی) شوند، و فرشتگان به ستایش پروردگارشان تسبیح میگویند، و برای کسانیکه در زمین هستند آمرزش میطلبند، آگاه باش، همانا الله آمرزندۀ مهربان است.
و این چنین قرآنی عربی به تو وحی کردیم تا «ام القری» (= مکه) و کسانی را که پیرامون آن هستند هشدار دهی، و از روز جمع شدن (= روز قیامت) که در آن شک و تردیدی نیست، بترسانی، (که در آن روز) گروهی در بهشت، و گروهی در آتش سوزانند!
آیا آنها جز او دوستانی (برای خود) بر گزیدهاند؟ در حالیکه الله فقط کارساز (و دوست حقیقی) است، و اوست که مردگان را زنده میکند، و اوست که بر هر چیزی تواناست.
(او) آفرینندۀ آسمانها و زمین است، و از خودتان برای شما همسرانی قرار داد، و (نیز) جفتهایی از چهار پایان (آفرید) شما را بدین (وسیله) افزون میکند، هیچ چیز همانند او نیست، و او شنوای بیناست.
دینی را برای شما تشریع کرد، از همان گونه که به نوح توصیه کرده بود، و از آنچه بر تو وحی کردهایم، و به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش کردهایم، که دین را بر پا دارید و در آن فرقه فرقه نشوید، بر مشرکان گران است، آنچه شما آنها را بدان دعوت میکنید. الله هر که را بخواهد بر میگزیند، و هر که به سوی او باز گردد، هدایت میکند.
آنها پراکنده نشدند مگر بعد از آنکه علم (و دانش) به سراغشان آمد (و کاملاً آگاهی یافتند، آن هم) از روی حسادت در میان خود (بود) و اگر فرمانی پیش از این از جانب پروردگارت صادر نشده بود، (که آنها) را تا زمانی معین (مهلت) داده است، یقیناً در میان آنها داوری میشد، و بیگمان کسانیکه بعد از آنها وارث کتاب شدهاند، دربارۀ آن سخت در شک و تردیدند، (و نسبت به آن بدبینند).
پس به این (دین) دعوت کن، و همانگونه که مأمور شدهای پایداری (و استقامت) ورز، و از هوی و هوسهای آنان پیروی مکن، و بگو: «به هر کتابی که الله نازل کرده است، ایمان آوردهام، و مأمورم در میان شما به عدالت رفتار کنم، الله پروردگار ما، و پروردگار شماست، (نتیجۀ) اعمال ما از آنِ ما، و (نتیجۀ) اعمال شما از آنِ شماست، بین ما و شما هیچ جدال (و خصومتی) نیست، الله ما و شما را (دریکجا) گرد میآورد، و بازگشت (همه) به سوی اوست».
وکسانیکه در (بارۀ) الله محاجه میکنند، پس از آنکه (فرمان) او پذیرفته شد، دلیلشان نزد پروردگارشان باطل (و بیاساس) است، و خشم (الله) بر آنهاست. و عذاب شدیدی برای آنهاست.
کسانیکه به آن ایمان ندارند، در (رسیدن) آن شتاب میکنند، و کسانیکه ایمان آوردهاند (پیوسته) ازآن بیمناکند، و میدانند که آن حق است، آگاه باشید، بیگمان کسانیکه در (بارۀ) قیامت جدال میکنند، در گمراهی دور و دراز هستند.
کسیکه کِشت آخرت را بخواهد، در کشت او (برکت میدهیم، و) میافزاییم، و کسیکه کشت دنیا را بخواهد، از آن به او میدهیم، و او در آخرت هیچ (نصیب و) بهرهای ندارد.
آیا (مشرکان) معبودانی دارند که بدون اجازۀ الله آیینی برای آنها مقرر داشتهاند؟! و اگر وعدۀ فیصله بخش (سابق، در تأخیر عذابشان) نبود، یقیناً در میان آنها داوری میشد، و بیگمان برای ستمکاران عذابی دردناک است.
(در روز قیامت) ستمکاران را میبینی که از آنچه به دست آوردهاند، بیمناکند، و (کیفر) آن به آنها خواهد رسید. و کسانیکه ایمان آوردهاند و کارهای شایسته انجام دادهاند در باغهای بهشتند، و هرچه بخواهند نزد پروردگارشان برای آنها (مهیا) است. این همان فضل (و بخشش) بزرگ است.
این همان چیزی است که الله بندگانش را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته انجام دادهاند، به آن مژده میدهد. بگو: «من بر (رساندن) آن هیچ پاداشی از شما در خواست نمیکنم، جز محبت خویشاوندی، (که بجای آورید)» [ عبد الله بن عباس رضی الله عنهما میگوید: هیچ تیرهای از قریش نبود، مگر اینکه با رسول الله صلی الله علیه وسلم نسبت خویشاوندی داشت، پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «از شما چیزی جز ادا کردن حق خویشاوندی که میان من و شما است، نمیخواهم». (صحیح بخاری 4818).]. و هرکس که نیکی کند، بر نیکیاش میافزاییم، بیگمان الله آمرزندۀ قدر شناس است.
آیا میگویند: «(پیامبر) بر الله دروغ بسته است؟!» پس اگر الله بخواهد بر قلب تو مهر میزند، و الله باطل را محو میکند، و حق را با سخنان خویش محقق (و پا برجا) میسازد، بیگمان او به راز سینهها آگاه است.
(دعای) کسانی را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند، اجابت میکند، و از فضل (و کرم) خویش آنان را افزون میدهد، و برای کافران، عذاب شدیدی است.
و اگر الله روزی را برای بندگانش فراخ (و گشاده) میگرداند، یقیناً در زمین فساد میکردند، و لکن بهاندازهای که بخواهد نازل میکند، بیگمان او به بندگانش دانای بیناست.
پس آنچه به شما داده است، متاع زود گذر زندگی دنیاست، و آنچه نزد الله است برای کسانیکه ایمان آوردهاند و بر پروردگارشان توکّل میکنند بهتر و پایدارتر است.
و کسانیکه (دعوت) پروردگارشان را اجابت کردند، و نماز را بر پا میدارند، و کارهایشان بین آنان به (صورت) مشورت است، و از آنچه به آنها روزی دادهایم. (در راه الله) انفاق میکنند.
و کسی را که الله گمراه کند، پس بعد از او برایش هیچ ولی (و کارسازی) نیست، و ستمکاران را (روز قیامت) میبینی که چون عذاب (الهی) را مشاهده کنند، میگویند: «آیا هیچ راهی به سوی بازگشت وجود دارد؟!».
و آنها را میبینی که بر آن (= آتش) عرضه میشوند، که از شدت خواری خاشعند، از گوشۀ چشم نیم گشوده، نگاه میکنند، و کسانیکه ایمان آوردهاند میگویند: «بیگمان زیانکاران کسانی هستند که در روز قیامت خود و خانوادۀ خویش را به زیان افکندند». آگاه باشید که ستمکاران در عذابی دایم خواهند بود.
(دعوت) پروردگارتان را اجابت کنید، پیش از آنکه روزی فرا رسد که از (جانب) الله (راه) بازگشتی در آن نیست، در آن روز پناهی نخواهید داشت، و هیچ مدافعی (و راه انکاری) ندارید.
پس (ای پیامبر) اگر (مشرکان اعراض کنند، (نگران نباش)، ما تو را نگهبان بر آنها نفرستادهایم، بر (عهدۀ) تو جز تبلیغ (رسالت) نیست، و ما چون رحمتی از سوی خود به انسان بچشانیم، به آن شاد میشود، و اگر به خاطر کارهایی که انجام دادهاند بلایی به آنها برسد، پس (به ناسپاسی میپردازند) بیگمان انسان بسیار نا سپاس است.
و برای هیچ بشری (ممکن) نیست که الله با او سخن بگوید، مگر با وحی یا از پس پرده یا رسولی بفرستد که به فرمان او (= الله) آنچه را بخواهد (به او) وحی کند، بیگمان او بلند مرتبۀ حکیم است.
و اینگونه بر تو (ای پیامبر) روحی (= قرآن کریم) را به فرمان خود وحی کردیم، تو (پیش از این) نمیدانستی کتاب و ایمان چیست، ولی ما آن را نوری قرار دادیم، با آن هر کس از بندگانمان را که بخواهیم، هدایت میکنیم، و مسلماً تو (ای پیامبر) به راه راست هدایت میکنی.
سورةُ (الشُّورى) من السُّوَر المدنية، وقد دعَتِ السورةُ الكريمة إلى الوَحْدة، والاجتماع، والاعتصام، ونَبْذِ الفُرْقة والاختلاف، ولا يكون اجتماعٌ ووَحْدة دون الاجتماع على الكتاب والسُّنة، والاعتصام بهما؛ فالجماعة للأفهام قبل أن تكونَ للأبدان، كما أبانت السورةُ عن مقاصدِ الوحي والرسالة، وآياتِ الله عز وجل في هذا الكون، وصفات المؤمنين التي ينبغي أن تكون.
ترتيبها المصحفي
42
نوعها
مكية
ألفاظها
860
ترتيب نزولها
62
العد المدني الأول
50
العد المدني الأخير
50
العد البصري
50
العد الكوفي
53
العد الشامي
50
* سورة (الشُّورى):
سُمِّيت سورة (الشُّورى) بهذا الاسم؛ لوصفِ المؤمنين فيها بالتشاور في أمورهم؛ كما في قوله تعالى: {وَاْلَّذِينَ اْسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ اْلصَّلَوٰةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَٰهُمْ يُنفِقُونَ}[الشورى: 38].
مقصودُ السُّورة هو الاجتماعُ على هذا الدِّين القائم على الإيمان بأركانه، ورُوحُه الأُلْفة والتشاوُرُ وتقارُبُ القلوب، الداعي إلى التواضعِ وعدم التكبُّر، والاجتماع والوَحْدة وعدم التفرُّق، ولا سيما الاجتماع على أمر هذا الدِّين العظيم.
وأمرُ المؤمنين بالشُّورى، وتسمية السورة بـ(الشورى): واضحُ الدَّلالة على ذلك.
ينظر: "مصاعد النظر للإشراف على مقاصد السور" للبقاعي (2 /451).