ترجمة سورة الحج

الترجمة الخميرية

ترجمة معاني سورة الحج باللغة الخميرية من كتاب الترجمة الخميرية.
من تأليف: جمعية تطوير المجتمع الاسلامي الكمبودي .

ឱមនុស្សលោក. ចូរពួកអ្នកកោតខ្លាចចំពោះម្ចាស់របស់ពួក អ្នក។ ពិតប្រាកដណាស់ ការរញ្ជួយផែនដីនៃថ្ងៃបរលោកគឺជា ព្រឹត្ដិការណ៍មួយដ៏ធំធេង។
ថ្ងៃនោះ ពួកអ្នកនឹងឃើញព្រឹត្ដិការណ៍ថ្ងៃបរលោករាល់ៗស្ដ្រី ដែលបំបៅកូនគឺភេ្លចភ្លាំងស្មារតីពីកូនដែលគេបំបៅ ហើយរាល់ៗស្ដ្រី ដែលមានផ្ទៃពោះវិញ គឺរលូតកូនរបស់គេ(ដោយក្ដីរន្ធត់)។ ហើយ អ្នក(មូហាំម៉ាត់)នឹងឃើញមនុស្សទាំងអស់(វងេ្វងវង្វាន់)ដូចជា ស្រវឹង ខណៈដែលពួកគេមិនមែនស្រវឹងឡើយ ក៏ប៉ុន្ដែទារុណកម្ម របស់អល់ឡោះ(នៅថ្ងៃនោះ)គឺខ្លាំងក្លាបំផុត។
ហើយក្នុងចំណោមមនុស្សលោក មានអ្នកឈ្លោះប្រកែកគ្នា ក្នុងរឿងអល់ឡោះដោយគ្មានចំណេះដឹង ហើយគេដើរតាមរាល់ ជំហានរបស់ស្ហៃតនដែលរឹងរូស។
គេ(អល់ឡោះ)បានចារទៅលើវា(ស្ហៃតន)រួចជាសេ្រច ហើយថាៈ ពិតប្រាកដណាស់ អ្នកណាហើយតាមវា វាពិតជាធ្វើឱ្យ អ្នកនោះវងេ្វង និងបង្ហាញផ្លូវគេទៅកាន់ទារុណកម្មនៃភ្លើងនរកជា មិនខាន។
ឱមនុស្សលោក. ប្រសិនបើពួកអ្នកមានការសង្ស័យចំពោះ ថ្ងៃដែលគេធ្វើឱ្យមនុស្សរស់ឡើងវិញនោះ (ចូរអ្នកពិចារណាចុះថា) ពិតប្រាកដណាស់ យើងបានបង្កើតពួកអ្នកពីដី បន្ទាប់មកពីទឹកកាម បន្ទាប់មកក្លាយជាដុំឈាម បន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាដុំសាច់ដែលមាន រូបរាងពេញលក្ខណៈ និងខ្លះមិនពេញលក្ខណៈ(រលូត)។ ទាំងនេះគឺ ដើម្បីយើងបញ្ជាក់ដល់ពួកអ្នក(ពីសមត្ថភាពរបស់យើង និងការ កកើតរបស់ពួកអ្នក)។ ហើយយើងតម្កល់វានៅក្នុងស្បូននូវអ្វីដែល យើងមានចេតនារហូតដល់ពេលកំណត់។ បន្ទាប់មកយើងបពោ្ចញ ពួកអ្នកមកជាទារក។ បន្ទាប់មកទៀតធ្វើឱ្យពួកអ្នកលូតលាស់ធំ ពេញវ័យ។ ហើយក្នុងចំណោមពួកអ្នកមានអ្នកត្រូវគេកំណត់ឱ្យស្លាប់ ទៅវិញ(អាយុខ្លី)។ ហើយក្នុងចំណោមពួកអ្នកក៏មានអ្នកដែលត្រូវ គេទុកឱ្យមានអាយុច្រើន ចាស់ជរា រហូតដល់គេមិនដឹងអ្វីសោះ ក្រោយពីគេបានដឹងរួចដែរ។ ហើយអ្នកនឹងបានឃើញដីហួតហែង (គ្មានអ្វីដុះ)។ តែនៅពេលដែលយើងបានបញ្ចុះទឹកភ្លៀងទៅលើវា វាក៏បានកម្រើក(មានជីវិត)និងរីកឡើងវិញ ហើយវាក៏បានធ្វើឱ្យដុះ ចេញនូវរុក្ខជាតិគ្រប់បែបយ៉ាងដ៏ស្រស់បំព្រង។
ទាំងនោះ គឺដោយសារតែអល់ឡោះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដ។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ ទ្រង់គឺជាអ្នកដែលធ្វើឱ្យអ្នកដែលស្លាប់រស់ ឡើងវិញ(នៅថ្ងៃបរលោក)។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ ទ្រង់ជាអ្នក មានអានុភាពលើអ្វីៗទាំងអស់។
ហើយពិតប្រាកដណាស់ ថ្ងៃបរលោកនឹងមកដល់ដោយគ្មាន ការសង្ស័យអំពីវាឡើយ។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះធ្វើឱ្យ អ្នកដែលនៅក្នុងផ្នូរទាំងអស់រស់ឡើងវិញ។
ហើយក្នុងចំណោមមនុស្សលោក មានអ្នកឈ្លោះប្រកែកគ្នា ក្នុងរឿងអល់ឡោះដោយគ្មានចំណេះដឹងនិងគ្មានការចង្អុលបង្ហាញ ហើយនិងគ្មានគម្ពីរណាមួយដែលបំភ្លឺច្បាស់លាស់ឡើយ។
ដោយអ្នកនោះបែរចេញ(ពីការពិត)ទាំងក្រអឺតក្រទមដើម្បី ពង្វក់(អ្នកដទៃ)ឱ្យវងេ្វងពីមាគ៌ារបស់អល់ឡោះ។ គេនឹងមានការ អាម៉ាស់ក្នុងលោកិយនេះ។ ហើយយើងនឹងឱ្យគេភ្លក្សទារុណកម្មនៃ ភ្លើងនរកដែលឆាបឆេះនៅថ្ងៃបរលោក។
នោះគឺដោយសារតែអ្វីដែលដៃទាំងពីររបស់អ្នកបាន ប្រព្រឹត្ដ។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមិនមែនជាអ្នកដែល បំពានលើខ្ញុំរបស់ទ្រង់ឡើយ។
ហើយក្នុងចំណោមមនុស្សលោក មានអ្នកដែលគោរព សក្ការៈចំពោះអល់ឡោះដោយចិត្ដរារែក(ក្រោយពីបានចូលសាសនា អ៊ីស្លាមរួច)។ ហើយប្រសិនបើគេបានជួបប្រទះនឹងប្រការល្អ គឺគេ សប្បាយរីករាយនឹងវា(សាសនាអ៊ីស្លាម)។ តែប្រសិនបើគេបានជួប ប្រទះនឹងប្រការអាក្រក់ គេច្បាស់ជាត្រឡប់ទៅរកភាពដើមវិញ (ភាពគ្មានជំនឿ) ដោយបានខាតបង់ទាំងក្នុងលោកិយនិងថ្ងៃបរ-លោក។ នោះវាគឺជាការខាតបង់ដ៏ច្បាស់លាស់។
ពួកគេបួងសួងសុំផេ្សងពីអល់ឡោះនូវអ្វីដែលមិនអាចធ្វើ ឱ្យគេមានគ្រោះថ្នាក់ និងមិនផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់គេឡើយ។ នោះវាគឺជាការវងេ្វងដ៏សែនឆ្ងាយ។
ពួកគេបួងសួងសុំពីអ្នកដែលផ្ដល់គ្រោះថ្នាក់ដល់គេជាង ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់គេ។ នេះពិតជាអ្នកជួយដ៏អាក្រក់ និងជា គូកនដ៏អាក្រក់បំផុត។
ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះនឹងបញ្ចូលបណ្ដាអ្នកមានជំនឿ និងបានសាងអំពើល្អនោះ ទៅក្នុងឋានសួគ៌ដែលមានទនេ្លជាច្រើនហូរ កាត់ពីក្រោមវា។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះធ្វើអ្វីដែលទ្រង់មាន បំណង ។
អ្នកណាហើយដែលបានគិតថា អល់ឡោះនឹងមិនជួយគេ (មូហាំម៉ាត់)នៅលើលោកិយ និងថ្ងៃបរលោកនោះ ចូរឱ្យគេចង ខ្សែទៅនឹងដំបូលផ្ទះ បន្ទាប់មកចូរឱ្យគេចងកសម្លាប់ខ្លួនឯង ហើយ ចូរឱ្យគេមើលចុះ ថាតើឧបាយកលរបស់គេពិតជានឹងបំបាត់នូវអ្វី ដែលគេខឹងសម្បាឬទេ? (គឺអល់ឡោះនៅតែជួយមូហាំម៉ាត់)។
ហើយដូចេ្នះដែរ យើងបានបញ្ចុះវា(គម្ពីរគួរអាន)ជា ភស្ដុតាងៗយ៉ាងច្បាស់លាស់(ដើម្បីឱ្យមនុស្សលោកស្វែងយល់) ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះនឹងចង្អុលបង្ហាញចំពោះអ្នក ណាដែលទ្រង់មានបំណង។
ពិតប្រាកដណាស់ បណ្ដាអ្នកដែលមានជំនឿ និងពួកយ៉ាហ៊ូទី និងសពីអ៊ីន និងពួកណាសរ៉នី និងពួកម៉ាជូស៊ី និងពួកមូស្ហរី-គីន ពិតប្រាកដណាស់អល់ឡោះនឹងវិនិច្ឆ័យរវាងពួកគេនៅថ្ងៃបរលោក។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះគឺជាសាក្សីលើអ្វីៗទាំងអស់។
តើអ្នកមិនបានឃើញទេឬថាៈ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ គឺត្រូវអ្នកដែលនៅលើមេឃជាច្រើនជាន់ និងផែនដី ព្រមទាំងព្រះអាទិត្យ និងព្រះច័ន្ទ និងហ្វូងផ្កាយ និងភ្នំ និងដើមឈើនានា និងសត្វ ធាតុទាំងអស់និងមនុស្សលោកភាគច្រើនស៊ូជូតចំពោះទ្រង់នោះ? ហើយ(មនុស្សលោក)ភាគច្រើន គឺត្រូវទទួលទារុណកម្ម។ ហើយ អ្នកណាដែលត្រូវអល់ឡោះធ្វើឱ្យគេអាម៉ាស់មុខ គឺគ្មានអ្នកណាលើក តម្កើងគេឡើយ។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះធ្វើនូវអ្វីដែលទ្រង់ មានចេតនា។
ក្រុមជម្លោះទាំងពីរ(អ្នកមានជំនឿ និងគ្មានជំនឿ)នេះបាន ឈ្លោះទាស់ទែងគ្នាក្នុងរឿងម្ចាស់របស់ពួកគេ។ ហើយពួកដែលគ្មាន ជំនឿ គឺត្រូវបានគេកាត់សំលៀកបំពាក់ពីភ្លើងនរកឱ្យពួកគេ រួចគេ ចាក់ទឹកពុះលើក្បាលពួកគេ។
អ្វីៗដែលនៅក្នុងពោះរបស់ពួកគេ និងស្បែកគឺនឹងត្រូវ រលាយដោយសារទឹកពុះនោះ។
ហើយរំពាត់ធ្វើអំពីដែកគឺសម្រាប់(ធ្វើទារុណកម្ម)ពួកគេ។
រាល់ពេលដែលពួកគេព្យាយាមចង់ចាកចេញពីវា(ភ្លើង នរក)ដោយសារភាពឈឺចាប់នោះ ពួកគេត្រូវគេរុញត្រឡប់ទៅក្នុង វាវិញ។ ហើយ(មានគេនិយាយទៅកាន់ពួកគេថា) ចូរពួកអ្នកភ្លក្ស នូវទារុណកម្មនៃភ្លើងឆាបឆេះនេះចុះ។
ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះនឹងបញ្ចូលបណ្ដាអ្នកដែលមាន ជំនឿនិងបានសាងអំពើល្អទៅក្នុងឋានសួគ៌ដែលមានទនេ្លជាច្រើនហូរ កាត់ពីក្រោមវា ដោយគេតុបតែងលំអឱ្យពួកគេនៅក្នុងនោះជាមួយ នឹងកងដៃកងជើងធ្វើពីមាសនិងគជ់ខ្យង។ ហើយសំលៀកបំពាក់ របស់ពួកគេនៅក្នុងនោះគឺក្រណាត់សូត្រ។
ហើយពួកគេត្រូវបានគេចង្អុលបង្ហាញ(នៅក្នុងលោកិយ) ទៅរកពាក្យសំដីដែលល្អៗ(ឡាអ៊ីឡាហាអ៊ិលឡល់ឡោះ ការរំលឹក ឈ្មោះអល់ឡោះ ការសូត្រគម្ពីរគួរអាន...)។ ហើយពួកគេត្រូវ បានគេចង្អុលបង្ហាញទៅរកមាគ៌ារបស់ទ្រង់ដែលជាទីកោតសរសើរ (សាសនាអ៊ីស្លាម)។
ពិតប្រាកដណាស់ ពួកដែលបានប្រឆាំង ហើយរារាំងអ្នក ដទៃពីមាគ៌ារបស់អល់ឡោះ និងម៉ាស្ជីទិលហារ៉មដែលយើងបាន បង្កើតវាសម្រាប់មនុស្សលោកទូទៅ(ក្នុងការគោរពសក្ការៈ) ទោះបីអ្នករស់នៅទីនោះ ឬអ្នកមកពីក្រៅ(ពួកគេនឹងទទួលទារុណកម្ម ដ៏សែនឈឺចាប់)។ ហើយអ្នកណាដែលមានបំណងប្រព្រឹត្ដអំពើ អាក្រក់ទាំងបំពាននៅទីនោះ យើងនឹងឱ្យគេភ្លក្សទារុណកម្មដ៏សែន ឈឺចាប់ជាមិនខាន។
ហើយ(ចូរចងចាំ)នៅពេលដែលយើងបានបង្ហាញកន្លែង សាងសង់ផ្ទះ(កាក់ហ្ពះ)ដល់អ៊ីព្រហ៊ីម(យើងបានមានបន្ទូលថា)ចូរ អ្នកកុំប្រព្រឹត្ដអំពើស្ហ៊ីរិកមកចំពោះយើងឱ្យសោះ ហើយអ្នកត្រូវ សំអាតផ្ទះរបស់យើងទុកសម្រាប់បណ្ដាអ្នកដែលតវ៉ាហ្វ និងបណ្ដា អ្នកដែលឈរ(ថ្វាយបង្គំ) ហើយនិងបណ្ដាអ្នកដែលរូកុស៊ូជូត។
ហើយចូរអ្នកប្រកាសអំពាវនាវដល់មនុស្សលោកអំពីការ ធ្វើហាជ្ជី។ ពួកគេនឹងមកកាន់អ្នក(តាមការអំពាវនាវ)ដោយថ្មើរ ជើងនិងដោយជិះសត្វអូដ្ឋដែលពួកគេនឹងមកពីគ្រប់ច្រកល្ហកដ៏សែន ឆ្ងាយ។
ដើម្បីពួកគេនឹងឃើញផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពួកគេ(ផលបុណ្យហាជ្ជី និងផលចំណេញពីជំនួញ) ហើយពួកគេរំលឹកឈ្មោះ របស់អល់ឡោះក្នុងអំឡុងថ្ងៃដែលគេបានកំណត់(ថ្ងៃទីដប់ ដប់មួយ ដប់ពីរ ដប់បី នៃខែហ៊្សុលហិជ្ជះ)ចំពោះអ្វីដែលទ្រង់បានប្រទានលាភ សក្ការៈដល់ពួកគេអំពីសត្វពាហនៈ។ ដូចេ្នះ ចូរពួកអ្នកបរិភោគអំពី វា និងបរិច្ចាគឱ្យអ្នកក្រលំបាក។
បន្ទាប់មកចូរឱ្យពួកគេបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ពួកគេឱ្យ បានចប់សព្វគ្រប់ ហើយចូរឱ្យពួកគេបំពេញនូវការសច្ចារបស់ពួកគេ (សច្ចានឹងសំឡេះសត្វ នៅរដូវហាជ្ជី និងក្នុងកាតព្វកិច្ចផេ្សងៗទៀត) និងឱ្យពួកគេតវ៉ាហ្វជុំវិញកាក់ហ្ពះចុះ។
នោះគឺជា(បទបញ្ជារបស់អល់ឡោះ)។ អ្នកណាហើយ ដែលលើកតម្កើងនូវបទបញ្ញត្ដិរបស់អល់ឡោះ គឺជាការប្រសើរ សម្រាប់គេចំពោះម្ចាស់របស់គេ។ ហើយសត្វពាហនៈគ្រប់ប្រភេទ ត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឱ្យពួកអ្នក លើកលែងតែអ្វីដែលត្រូវគេសូត្រ (ហាមឃាត់)ចំពោះពួកអ្នកប៉ុណ្ណោះ។ ដូចេ្នះ ចូរពួកអ្នកចៀសវាង ពីប្រការកខ្វក់អំពី(ការគោរព)រូបសំណាកនានា និងត្រូវចៀសវាង ពីការនិយាយកុហក។
ដោយពួកគេស្មោះត្រង់ចំពោះអល់ឡោះតែមួយគត់មិន មែនជាពួកស្ហ៊ីរិកនឹងទ្រង់ឡើយ។ ហើយអ្នកណាដែលធ្វើស្ហ៊ីរិកនឹង អល់ឡោះនោះ គឺហាក់បីដូចជាគេបានធ្លាក់ពីលើមេឃ ហើយត្រូវ សត្វស្លាប(សាហាវ)មួយបានឆក់យកគេ ឬក៏ត្រូវខ្យល់ព្យុះបក់កួច យកគេទៅធ្លាក់កន្លែងមួយដ៏ឆ្ងាយ។
នោះគឺជា(បទបញ្ជារបស់អល់ឡោះ)។ ហើយអ្នកណា ដែលបានលើកតម្កើងនិមិត្ដសញ្ញានានារបស់អល់ឡោះ គឺពិតប្រាកដ ណាស់ វាបញ្ជាក់ពីទឹកចិត្ដដែលកោតខ្លាចអល់ឡោះ។
ចំពោះវាគឺមានប្រយោជន៍ជាច្រើនសម្រាប់ពួកអ្នក(ជិះ ឬ ច្របាច់យកទឹកដោះ)រហូតដល់ពេលកំណត់(ត្រូវសំឡេះ)។ បន្ទាប់ មកកន្លែងដែលត្រូវសំឡេះនោះគឺនៅទឹកដីអាល់ហារ៉ម។
ហើយរាល់ប្រជាជាតិគ្រប់ជំនាន់ យើងបានកំណត់ឱ្យមាន ពិធីសំឡេះសត្វ ដើម្បីឱ្យពួកគេរំលឹកឈ្មោះរបស់អល់ឡោះ(សូត្រ بِسْمِ اللهِ )ទៅលើអ្វីដែលទ្រង់បានប្រទានលាភសក្ការៈដល់ពួកគេ អំពីសត្វពាហនៈទាំងឡាយ។ ដូចេ្នះម្ចាស់របស់ពួកអ្នកគឺជាម្ចាស់តែ មួយគត់ ហើយចូរពួកអ្នកប្រគល់ខ្លួនទៅចំពោះទ្រង់។ ហើយចូរអ្នក (មូហាំម៉ាត់)ផ្ដល់ដំណឹងរីករាយដល់បណ្ដាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្ដិ (តាមបទបញ្ញតិ្ដរបស់ទ្រង់)។
គឺបណ្ដាអ្នកដែលចិត្ដរបស់ពួកគេភ័យរន្ធត់នៅពេលដែល មានគេរំលឹកពីអល់ឡោះ ហើយពួកគេអត់ធ្មត់ចំពោះអ្វីដែលបាន កើតឡើងទៅលើពួកគេ(គ្រោះថ្នាក់ ភាពក្រីក្រ ឈឺថ្កាត់...) ហើយ ពួកគេប្រតិបត្ដិសឡាត និងបរិច្ចាគមួយចំនួននូវអ្វីដែលយើងបាន ប្រទានលាភសក្ការៈដល់ពួកគេ។
ហើយសត្វអូដ្ឋ យើងបានបង្កើតវាជានិមិត្ដសញ្ញាមួយនៃ និមិត្ដសញ្ញាជាច្រើនរបស់អល់ឡោះសម្រាប់ពួកអ្នកដោយសត្វនោះ មានប្រយោជន៍បំផុតសម្រាប់ពួកអ្នក ។ ដូចេ្នះ ចូរពួកអ្នករំលឹក ឈ្មោះរបស់អល់ឡោះទៅលើវា(នៅពេលសំឡេះសត្វអូដ្ឋ) ខណៈ ដែលវាឈរ។ ហើយនៅពេលដែលខ្លួនរបស់វាបានដួល(ស្លាប់) ហើយនោះ ចូរពួកអ្នកទទួលទានមួយចំនួនអំពីវា ហើយត្រូវចែក ចាយដល់អ្នកក្រដែលមិនហ៊ានសុំ និងអ្នកក្រដែលដាច់ចិត្ដសុំ។ ដូច្នោះហើយ យើងបានបង្កើតវាជាប្រយោជន៍សម្រាប់ពួកអ្នក សង្ឃឹមថាពួកអ្នកនឹងដឹងគុណ(មកចំពោះយើង)។
សាច់របស់វា និងឈាមរបស់វាទាំងអស់មិនអាចទៅដល់ អល់ឡោះឡើយ ក៏ប៉ុន្ដែការកោតខ្លាច(អល់ឡោះ)អំពីពួកអ្នកទេ ដែលអាចទៅដល់ទ្រង់នោះ។ ដូច្នោះដែរ ទ្រង់បានបង្កើតវាជាប្រ-យោជន៍សម្រាប់ពួកអ្នក ដើម្បីឱ្យពួកអ្នកលើកតម្កើងអល់ឡោះទៅ លើអ្វីដែលទ្រង់បានចង្អុលបង្ហាញដល់ពួកអ្នក។ ហើយចូរអ្នក (មូហាំម៉ាត់)ផ្ដល់ដំណឹងរីករាយដល់បណ្ដាអ្នកដែលសាងអំពើល្អ។
ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះនឹងការពារបណ្ដាអ្នកដែល មានជំនឿ(ពីឧបាយកលរបស់ពួកដែលគ្មានជំនឿ)។ ពិតប្រាកដ ណាស់ អល់ឡោះមិនស្រឡាញ់រាល់អ្នកដែលក្បត់រមិលគុណឡើយ។
(ឥឡូវនេះ)គេបានអនុញ្ញាត(ឱ្យធ្វើសង្គ្រាម)ឱ្យបណ្ដា អ្នក(ដែលមានជំនឿ)ដែលត្រូវគេធ្វើសង្គ្រាមមកលើ ដោយសារ តែពួកគេត្រូវបានគេបំពាន។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ មានអានុភាពជួយដល់ពួកគេ។
គឺបណ្ដាអ្នកដែលត្រូវបានគេបណេ្ដញចេញពីលំនៅដ្ឋានរបស់ ពួកគេ ដោយគ្មានកំហុសអ្វីក្រៅពីពួកគេនិយាយថាៈ ម្ចាស់របស់ពួក យើងគឺអល់ឡោះនោះឡើយ។ ហើយប្រសិនបើគ្មានការទប់ស្កាត់ របស់អល់ឡោះចំពោះមនុស្សលោកពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយទេ នោះ ប្រាកដជាអាស្រមរបស់ឥសីនិងវិហារ(របស់ណាសរ៉នី) និង ទីបូជា(របស់យ៉ាហ៊ូទី) ហើយនិងបណ្ដាវិហារអ៊ីស្លាមដែលគេកំពុង រំលឹកឈ្មោះរបស់អល់ឡោះជាច្រើននៅក្នុងនោះនឹងត្រូវគេបំផ្លាញ ខេ្ទចខ្ទីអស់ជាមិនខាន។ ហើយអល់ឡោះពិតជានឹងជួយអ្នកណា ដែលជួយទ្រង់(ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយសាសនា)។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមហាខ្លាំងក្លា មហាខ្លាំងពូកែ។
គឺបណ្ដាអ្នក(ដែលយើងបានសន្យាថាជួយពួកគេ) ប្រសិន បើយើងបានផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចឱ្យពួកគេនៅលើផែនដីនេះ ពួកគេបាន ប្រតិបត្ដិសឡាត និងបានបរិច្ចាគហ្សាកាត់ ព្រមទាំងបានប្រើគ្នាឱ្យ ធ្វើប្រការល្អ និងបានហាមឃាត់គ្នាអំពីប្រការអាក្រក់ ហើយលទ្ធផលចុងក្រោយនៃកិច្ចការទាំងអស់គឺវិលត្រឡប់ទៅរកអល់ឡោះ វិញ។
តែប្រសិនបើពួកគេបដិសេធនឹងអ្នក(មូហាំម៉ាត់)វិញនោះ ជាការពិតណាស់ ក្រុមរបស់នួហ និងក្រុមអាដ ហើយនិងក្រុម សាមូដក៏បានបដិសេធមុនពួកគេដែរ។
ហើយក្រុមអ៊ីព្រហ៊ីម និងក្រុមលូត(ក៏បានបដិសេធដែរ)។
ព្រមទាំងអ្នកស្រុករបស់ម៉ាទយ៉ាន់ផងដែរ។ ហើយមូសា ក៏ត្រូវបានគេបដិសេធ(មិនទទួលយកការដាស់តឿនពីគេដែរ)យើង ក៏បានពន្យារពេលឱ្យពួកដែលប្រឆាំងមួយរយៈ បន្ទាប់មកយើងបាន ធ្វើទារុណកម្មពួកគេ។ តើការបំផ្លាញរបស់យើង(ចំពោះពួកគេ) យ៉ាងដូចមេ្ដចដែរ?
ហើយភូមិស្រុកជាច្រើនមកហើយដែលយើងបានបំផ្លាញវា ខណៈដែលវា(អ្នកភូមិស្រុក)ជាអ្នកដែលបំពាន ដូចេ្នះវាក៏បាក់ខេ្ទច ខ្ទីអស់(មនុស្សនិងលំនៅដ្ឋាន) ហើយអណ្ដូងទឹកត្រូវបោះបង់ចោល ហើយវិមានដ៏ស្កឹមស្កៃក៏ត្រូវវិនាសដែរ។
ដូចេ្នះ តើពួកគេ(ពួកប្រឆាំងនឹងមូហាំម៉ាត់)មិនបានធ្វើ ដំណើរនៅលើផែនដីនេះ ហើយពួកគេមិនមានចិត្ដគិតពិចារណា លើវា ឬមិនយកត្រចៀកស្ដាប់វាទេឬ? ហើយពិតប្រាកដណាស់ រឿងរ៉ាវនោះភ្នែក(របស់ពួកគេ)មិនងងឹតទេ តែចិត្ដដែលនៅក្នុង ទ្រូងទេដែលងងឹតនោះ។
ហើយពួកគេសុំអ្នក(មូហាំម៉ាត់)ឱ្យផ្ដល់នូវទារុណកម្ម ភ្លាមៗ ហើយអល់ឡោះមិនធ្វើខុសសន្យារបស់ទ្រង់ឡើយ។ ហើយ ពិតប្រាកដណាស់ មួយថ្ងៃសម្រាប់ម្ចាស់របស់អ្នក(ថ្ងៃបរលោក) គឺ ដូចជាមួយពាន់ឆ្នាំតាមអ្វីដែលពួកអ្នករាប់(ក្នុងលោកិយនេះ)។
ហើយមានភូមិស្រុកជាច្រើនដែលយើងបានពន្យារពេលឱ្យ វា(ក្នុងការធ្វើទារុណកម្ម) ខណៈដែលវា(អ្នកភូមិស្រុក)ជាអ្នក ដែលបំពាន។ បន្ទាប់មកយើងបានធ្វើទារុណកម្មវា។ ហើយចំពោះ យើងតែមួយគត់ដែលជាកន្លែងវិលត្រឡប់។
ចូរអ្នក(មូហាំម៉ាត់)ពោលថាៈ ឱមនុស្សលោក. តាមពិត ខ្ញុំគ្រាន់តែជាអ្នកដាស់តឿនព្រមានដ៏ច្បាស់លាស់សម្រាប់ពួកអ្នក ប៉ុណ្ណោះ។
ដូចេ្នះ បណ្ដាអ្នកដែលមានជំនឿ និងបានសាងអំពើល្អត្រឹម ត្រូវ ពួកគេនឹងទទួលបានការអភ័យទោស និងលាភសក្ការៈដ៏ប្រពៃ (នៅថ្ងៃបរលោក)។
ហើយពួកដែលបានព្យាយាមប្រឆាំងនឹងភស្ដុតាងៗរបស់ យើងដោយពួកគេប្រជែងចង់ឈ្នះនោះ ពួកទាំងនោះគឺជាពួកនរក ជើហ៊ីម។
ហើយគ្រប់អ្នកនាំសារ និងណាពីដែលយើងមិនបានបញ្ជូន មកមុនអ្នក ស្ហៃតនតែងតែឆាឆៅក្នុងការសូត្ររបស់គេនៅពេល ដែលគេសូត្រ(អាយ៉ាត់របស់យើង)។ តែអល់ឡោះលុបបំបាត់នូវ អ្វីដែលស្ហៃតនបានឆាឆៅនោះ។ បន្ទាប់មកអល់ឡោះពង្រឹងអាយ៉ាត់ៗរបស់ទ្រង់វិញ។ ហើយអល់ឡោះមហាដឹង មហាគតិបណ្ឌិត។
ដើម្បីទ្រង់នឹងធ្វើនូវអ្វីដែលស្ហៃតនឆាឆៅជាការសាកល្បង មួយសម្រាប់ពួកដែលមានជំងឺផ្លូវចិត្ដ និងសម្រាប់ពួកដែលមានចិត្ដ រឹងរូស។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ ពួកដែលបំពានគឺស្ថិតក្នុងភាព វងេ្វងដ៏សែនឆ្ងាយ។
និងដើម្បីឱ្យបណ្ដាអ្នកដែលត្រូវបានគេផ្ដល់ចំណេះវិជ្ជាដឹង ច្បាស់ថា ពិតប្រាកដណាស់វាជាការពិតដែលមកពីម្ចាស់របស់អ្នកនិង ដើម្បីឱ្យពួកគេមានជំនឿនឹងវា ហើយនិងដើម្បីឱ្យចិត្ដរបស់ពួកគេ នឹងនរចំពោះវា។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះគឺជាអ្នកចង្អុល បង្ហាញដល់បណ្ដាអ្នកដែលមានជំនឿទៅកាន់មាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវ។
ហើយពួកដែលគ្មានជំនឿនៅតែមានការសង្ស័យអំពីវា (គម្ពីរគួរអាន)រហូតទាល់តែថ្ងៃបរលោកមកដល់ពួកគេភ្លាមៗ ឬ ទារុណកម្មនៃថ្ងៃបរលោកមកដល់ពួកគេ។
សិទ្ធិអំណាចនៅថ្ងៃនោះជាកម្មសិទ្ធិរបស់អល់ឡោះតែមួយ គត់ ដែលទ្រង់នឹងកាត់សេចក្ដីរវាងពួកគេ(អ្នកមានជំនឿនិងគ្មាន ជំនឿ)។ ហើយបណ្ដាអ្នកដែលមានជំនឿ និងបានសាងអំពើល្អគឺ ស្ថិតក្នុងឋានសួគ៌ណាអ៊ីម។
រីឯពួកដែលគ្មានជំនឿ និងបានបដិសេធនឹងអាយ៉ាត់ៗរបស់ យើងវិញ ពួកទាំងនោះនឹងទទួលទារុណកម្មយ៉ាងអាម៉ាស់។
ហើយបណ្ដាអ្នកដែលភៀសខ្លួនក្នុងមាគ៌ារបស់អល់ឡោះ បន្ទាប់មកពួកគេត្រូវបានគេសម្លាប់ ឬក៏ពួកគេបានស្លាប់(ដោយ ប្រការណាមួយ)នោះ អល់ឡោះពិតជានឹងផ្ដល់ឱ្យពួកគេនូវលាភ សក្ការៈមួយដ៏ប្រសើរ(ឋានសួគ៌)។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ ទ្រង់គឺជាអ្នកផ្ដល់លាភសក្ការៈដ៏ប្រសើរបំផុត។
ទ្រង់ពិតជានឹងបញ្ចូលពួកគេទៅតាមច្រកចូលដែលពួកគេ ពេញចិត្ដវា(ឋានសួគ៌)។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមហា ដឹង មហាអត់ធ្មត់។
ដូច្នោះ អ្នកណាហើយដែលបានសងសឹកដូចអ្វីដែលត្រូវ បានគេធ្វើបាប បន្ទាប់មកអ្នកនោះត្រូវបានគេធ្វើបាបទៀតនោះ អល់ឡោះពិតជានឹងជួយគេ។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមហា អធ្យាស្រ័យ មហាអភ័យទោស។
នោះគឺព្រោះតែអល់ឡោះ(មានសមត្ថភាព)បញ្ចូលពេល យប់ទៅក្នុងពេលថ្ងៃ និងបញ្ចូលពេលថ្ងៃទៅក្នុងពេលយប់វិញ។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ មហាឮ មហាឃើញ។
នោះគឺព្រោះតែអល់ឡោះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដ។ ហើយពិត ប្រាកដណាស់ អ្វីដែលពួកគេបួងសួងសុំផេ្សងពីទ្រង់ វាគឺជាប្រការ មោឃៈ។ ហើយពិតប្រាកដណាស់អល់ឡោះ ទ្រង់មហាខ្ពង់ខ្ពស់ មហាឧត្ដុង្គឧត្ដម។
តើអ្នក(មូហាំម៉ាត់)មិនបានឃើញទេថាៈ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះបានបញ្ចុះទឹកភ្លៀងពីលើមេឃ រួចដីក៏ក្លាយទៅជាបៃតង នោះ? ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមហាទន់ភ្លន់ មហាដឹង។
អ្វីៗដែលនៅលើមេឃជាច្រើនជាន់ និងផែនដីគឺជាកម្មសិទ្ធិ របស់ទ្រង់។ ហើយពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ ទ្រង់មហាមាន លើសលប់ ជាទីកោតសរសើរបំផុត។
តើអ្នកមិនបានឃើញទេថាៈ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះ បានបង្កើតអ្វីដែលមាននៅលើផែនដី និង(បានបង្កើត)ឱ្យមានសំពៅ ដើម្បីធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រតាមបទបញ្ជារបស់ទ្រង់ជាប្រយោជន៍ សម្រាប់ពួកអ្នក។ ហើយទ្រង់ទប់មេឃដើម្បីកុំឱ្យវាបាក់ធ្លាក់មកលើ ផែនដី លើកលែងតែមានការអនុញ្ញាតពីទ្រង់នោះ? ពិតប្រាកដ ណាស់ អល់ឡោះមហាសប្បុរស មហាអាណិតស្រឡាញ់ចំពោះ មនុស្សលោក។
ហើយទ្រង់គឺជាអ្នកដែលបានធ្វើឱ្យពួកអ្នករស់ បន្ទាប់មក ទ្រង់ធ្វើឱ្យពួកអ្នកស្លាប់ បន្ទាប់មកទៀតទ្រង់ធ្វើឱ្យពួកអ្នករស់ឡើង វិញ។ ប្រាកដណាស់ មនុស្សលោកពិតជាអ្នកដែលប្រឆាំងបំផុត។
រាល់ប្រជាជាតិគ្រប់ជំនាន់់ យើងបានកំណត់ឱ្យមានច្បាប់ (ក្នុងការគោរពសក្ការៈ) ដែលពួកគេជាអ្នកដែលអនុវត្ដវា។ ដូចេ្នះ ចូរកុំឱ្យពួកគេខ្វែងគំនិតនឹងអ្នកក្នុងកិច្ចការនេះឱ្យសោះ។ ហើយចូរ អ្នកអំពាវនាវ(មនុស្សលោក)ទៅកាន់ម្ចាស់របស់អ្នក។ ពិតប្រាកដ ណាស់ អ្នកពិតជាស្ថិតនៅលើមាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវ។
ហើយប្រសិនបើពួកគេ(ពួកមូស្ហរីគីន)បានឈ្លោះប្រកែក ជាមួយអ្នក(ពីការសំឡេះសត្វ) ចូរអ្នកពោលថាៈ អល់ឡោះដឹង បំផុតនូវអ្វីដែលពួកអ្នកកំពុងធ្វើ។
អល់ឡោះនឹងកាត់សេចក្ដីរវាងពួកអ្នក(អ្នកមានជំនឿនិង អ្នកគ្មានជំនឿ)នៅថ្ងៃបរលោកចំពោះអ្វីដែលពួកអ្នកធ្លាប់បានខ្វែង គំនិតគ្នា។
តើអ្នកមិនបានដឹងទេថា ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះដឹង នូវអ្វីដែលមាននៅលើមេឃនិងផែនដីនោះ? ពិតប្រាកដណាស់ រឿង នោះគឺមាននៅក្នុងគម្ពីរឡាវហុលម៉ះហ្វ៊ូស។ ពិតប្រាកដណាស់ រឿង នោះគឺជាការងាយស្រួលបំផុតចំពោះអល់ឡោះ។
តែពួកគេគោរពសក្ការៈផេ្សងពីអល់ឡោះនូវអ្វីដែលទ្រង់ មិនបានបញ្ចុះភស្ដុតាងណាមួយនឹងវា និងអ្វីដែលពួកគេគ្មានចំណេះ ដឹងនឹងវា ហើយពួកដែលបំពានគ្មានអ្នកជួយឡើយ។
ហើយនៅពេលដែលមានគេសូត្រអាយ៉ាត់ៗដ៏ច្បាស់លាស់ របស់យើងឱ្យពួកគេស្ដាប់ អ្នកអាចសងេ្កតឃើញការខឹងសម្បានៅ លើទឹកមុខរបស់ពួកដែលបានប្រឆាំង ដោយពួកគេស្ទើរតែហក់ទៅ វាយប្រហារបណ្ដាអ្នកដែលកំពុងសូត្រអាយ៉ាត់ៗរបស់យើងឱ្យពួក គេស្ដាប់នោះ។ ចូរអ្នក(មូហាំម៉ាត់)ពោលថាៈ តើចង់ឱ្យខ្ញុំប្រាប់ពួក អ្នកនូវអ្វីដែលអាក្រក់ជាងនេះទៅទៀតទេ? នោះគឺភ្លើងនរកដែល អល់ឡោះបានសន្យាវាចំពោះពួកដែលបានប្រឆាំង ហើយជាកន្លែង វិលត្រឡប់ដ៏អាក្រក់បំផុត។
ឱមនុស្សលោក. គេបានលើកជាឧទាហរណ៍មួយ ដូចេ្នះ ចូរពួកអ្នកស្ដាប់ទៅចំពោះវា។ ពិតប្រាកដណាស់ ពួក(ព្រះនានា) ដែលពួកអ្នកកំពុងបួងសួងសុំផេ្សងពីអល់ឡោះនោះគឺពួកគេ(ព្រះ នានា)គ្មានសមត្ថភាពបង្កើត សូម្បីតែសត្វរុយមួយឡើយ ហើយ ទោះបីជាពួកគេសហការគ្នាបង្កើតវាក៏ដោយ។ ហើយប្រសិនបើ មានសត្វរុយមកទំស៊ីសំណែនរបស់ពួកគេនោះ ពួកគេក៏គ្មានសមត្ថភាពនឹងដេញ ឬបក់រុយនោះចេញដែរ។ អ្នកដែលបួងសួងសុំនិងអ្នក ដែលត្រូវគេបួងសួងសុំ(ព្រះនានា)គឺទន់ខ្សោយបំផុត។
ពួកគេមិនបានស្គាល់សមត្ថភាពរបស់អល់ឡោះពិតប្រាកដ ឡើយ។ ពិតប្រាកដណាស់ អល់ឡោះមហាខ្លាំងពូកែ មានអានុភាព បំផុត។
អល់ឡោះជ្រើសរើសអ្នកនាំសារអំពីម៉ាឡាអ៊ីកាត់ និង មនុស្សលោក។ ពិតប្រាកដណាស់អល់ឡោះមហាឮ មហាឃើញ។
ទ្រង់ដឹងនូវអ្វីដែល(នឹងកើតឡើង)នៅខាងមុខពួកគេ(ថ្ងៃ បរលោក) និងអ្វីដែលពួកគេបានប្រព្រឹត្ដកន្លងមក(ក្នុងលោកិយ)។ ហើយកិច្ចការទាំងអស់នឹងត្រូវវិលត្រឡប់ទៅចំពោះអល់ឡោះវិញ។
ឱបណ្ដាអ្នកដែលមានជំនឿ. ចូរពួកអ្នករូកុនិងស៊ូជូត ហើយ និងគោរពសក្ការៈចំពោះម្ចាស់របស់ពួកអ្នក ហើយចូរពួកអ្នកសាង អំពើល្អដើម្បីឱ្យពួកអ្នកនឹងទទួលបានជោគជ័យ(នៅថ្ងៃបរលោក)។
ហើយពួកគេបានតស៊ូប្រយុទ្ធក្នុងមាគ៌ារបស់អល់ឡោះនូវ ការតស៊ូមួយដ៏ពិតប្រាកដ។ ទ្រង់បានជ្រើសរើសពួកអ្នក ហើយទ្រង់ មិនបានធ្វើឱ្យពួកអ្នកមានការលំបាកនៅក្នុងសាសនាឡើយ។ (ចូរ ពួកអ្នកប្រកាន់ខ្ជាប់នូវ)សាសនាឪពុករបស់ពួកអ្នកអ៊ីព្រហ៊ីម។ ទ្រង់ បានដាក់ឈ្មោះឱ្យពួកអ្នកជាអ្នកមូស្លីមតាំងពីមុនមកម្លេះ។ ហើយ នៅក្នុង(គម្ពីរគួរអាន)នេះក៏ដូច្នោះដែរ ដើម្បីឱ្យអ្នកនាំសារ(មូហាំម៉ាត់)ធ្វើជាសាក្សីលើពួកអ្នកនិងដើម្បីឱ្យពួកអ្នកធ្វើជាសាក្សីលើ មនុស្សលោក។ ដូចេ្នះ ចូរពួកអ្នកប្រតិបត្ដិសឡាត និងបរិច្ចាគហ្សា-កាត់ ហើយនិងប្រកាន់ខ្ជាប់នឹងសាសនារបស់អល់ឡោះ ដោយទ្រង់ គឺជាអ្នកគាំពារពួកអ្នក។ ដូចេ្នះទ្រង់ជាអ្នកគ្រប់គ្រង និងជាអ្នកជួយ ដ៏ប្រសើរបំផុត។
سورة الحج
معلومات السورة
الكتب
الفتاوى
الأقوال
التفسيرات

سورةُ (الحَجِّ) من السُّوَر المدنيَّة، ومع ذلك فإنها جاءت على ذِكْرِ كثيرٍ من موضوعات السُّوَر المكِّية؛ مثل: بيان مسائلِ الاعتقاد والتوحيد، وما يَتعلَّق بمَشاهِدِ يوم القيامة وحسابِ الله عز وجل للخَلْقِ، إلا أن مِحوَرَها الرئيس كان حول رُكْنِ (الحَجِّ)، وما يتعلق به من أحكامٍ تشريعية، ودَوْرِ هذا الرُّكن في بناء الأمَّة ووَحْدتها، وجاءت بأحكامٍ تشريعية تتعلق بالجهاد وقتال المشركين؛ فقد مزَجتِ السورةُ بين موضوعات السُّوَر المكِّية والمدنيَّة، إلا أن مِحوَرَها تشريعيٌّ؛ كما أشرنا.

ترتيبها المصحفي
22
نوعها
مدنية
ألفاظها
1281
ترتيب نزولها
103
العد المدني الأول
76
العد المدني الأخير
76
العد البصري
75
العد الكوفي
78
العد الشامي
74

* قوله تعالى: {هَٰذَانِ خَصْمَانِ اْخْتَصَمُواْ فِي رَبِّهِمْۖ فَاْلَّذِينَ كَفَرُواْ قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٞ مِّن نَّارٖ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُءُوسِهِمُ اْلْحَمِيمُ} [الحج: 19]:

عن قيسِ بن عُبَادٍ، عن عليِّ بن أبي طالبٍ رضي الله عنه، قال: «أنا أوَّلُ مَن يجثو بين يدَيِ الرَّحمنِ للخُصومةِ يومَ القيامةِ».

قال قيسٌ: «وفيهم نزَلتْ: {هَٰذَانِ خَصْمَانِ اْخْتَصَمُواْ فِي رَبِّهِمْۖ}، قال: هم الذين بارَزوا يومَ بَدْرٍ: عليٌّ، وحَمْزةُ، وعُبَيدةُ، وشَيْبةُ بنُ ربيعةَ، وعُتْبةُ بنُ ربيعةَ، والوليدُ بنُ عُتْبةَ». أخرجه البخاري (٤٧٤٤).

* قوله تعالى: {أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ اْللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ} [الحج: 39]:

عن عبدِ اللهِ بن عباسٍ رضي الله عنهما، قال: «لمَّا خرَجَ النبيُّ ﷺ من مكَّةَ، قال أبو بكرٍ: أخرَجوا نبيَّهم! إنَّا للهِ وإنَّا إليه راجعون! لَيَهلِكُنَّ؛ فنزَلتْ: {أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ اْللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ} [الحج: 39]، قال: فعرَفْتُ أنَّها ستكونُ».

قال ابنُ عباسٍ: «فهي أوَّلُ آيةٍ نزَلتْ في القتالِ». أخرجه ابن حبان (٤٧١٠).

* سورة (الحَجِّ):

سُمِّيت سورة (الحَجِّ) بذلك؛ لأنها جاءت على ذِكْرِ رُكْنِ (الحَجِّ).

* فُضِّلتْ سورةُ (الحَجِّ) بأنها السورةُ الوحيدة من سُوَرِ القرآن الكريم التي جاء فيها سجدتانِ:

عن عُقْبةَ بن عامرٍ رضي الله عنه، قال: قلتُ: يا رسولَ اللهِ، فُضِّلتْ سورةُ الحَجِّ بأنَّ فيها سجدتَيْنِ؟ قال: «نَعم، ومَن لم يسجُدْهما فلا يَقرَأْهما». أخرجه الترمذي (٥٧٨).

جاءت سورة (الحَجِّ) على ذِكْرِ الكثير من الموضوعات؛ وهي:

1. الأمر بالتقوى، والإيمان بالساعة (١-٢).

2. المجادلة بغير علم (٣-٤).

3. الأدلة على البعث (٥-٧).

4. المجادلة بغير علم (٨-١٦).

5. الفصل بين الأُمَم، والاعتبار (١٧-٢٤).

6. الصد عن سبيل الله والمسجدِ الحرام (٢٥-٣٧).

7. الإذن بالقتال والدفاع عن المؤمنين (٣٨-٤١).

8. الاعتبار بهلاك الأُمَم السابقة (٤٢-٤٨).

9. إحكام الوعيِ للنبي صلى الله عليه وسلم (٤٩ - ٦٠).

10. من دلائلِ قدرة الله تعالى (٦١-٦٦).

11. بطلان شريعة ومنهاج المشركين (٦٧-٧٦).

12. أوامر الله للمؤمنين (٧٧-٧٨). ينظر: "التفسير الموضوعي للقرآن الكريم" لمجموعة من العلماء (5 /87).

ويقول شيخُ الإسلام ابنُ تيميَّةَ: «سورة الحَجِّ ‌فيها ‌مكِّيٌّ ومدَنيٌّ، وليليٌّ ونهاريٌّ، وسفَريٌّ وحضَريٌّ، وشِتائيٌّ وصَيْفيٌّ.

وتضمَّنتْ منازلَ المسيرِ إلى الله؛ بحيث لا يكون منزلةٌ ولا قاطع يَقطَع عنها.

ويوجد فيها ذِكْرُ القلوبِ الأربعة: الأعمى، والمريض، والقاسي، والمُخبِتِ الحيِّ المطمئنِّ إلى الله.

وفيها من التوحيد والحِكَم والمواعظ - على اختصارها - ما هو بَيِّنٌ لمَن تدبَّرَه.

وفيها ذِكْرُ الواجبات والمستحَبَّات كلِّها؛ توحيدًا، وصلاةً، وزكاةً، وحَجًّا، وصيامًا؛ قد تضمَّنَ ذلك كلَّه قولُه تعالى: {يَٰٓأَيُّهَا اْلَّذِينَ ءَامَنُواْ اْرْكَعُواْ وَاْسْجُدُواْۤ وَاْعْبُدُواْ رَبَّكُمْ وَاْفْعَلُواْ اْلْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ۩} [الحج: 77]،  فيدخُلُ في قوله: {وَاْفْعَلُواْ اْلْخَيْرَ} كلُّ واجبٍ ومستحَبٍّ؛ فخصَّصَ في هذه الآيةِ وعمَّمَ، ثم قال: {وَجَٰهِدُواْ فِي اْللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦۚ} [الحج: 78]، فهذه الآيةُ وما بعدها لم تترُكْ خيرًا إلا جمَعَتْهُ، ولا شرًّا إلا نفَتْهُ». "مجموع الفتاوى" (15 /266).

وهذه السورةُ مِن أعاجيبِ السُّوَرِ؛ كما ذكَر ابنُ سلامةَ البَغْداديُّ، وأبو بكرٍ الغَزْنويُّ، وابنُ حزمٍ الأندلسيُّ، وابنُ تيميَّةَ.

ومِن عجائبِ هذه السورةِ الكريمة: أنه اجتمَع فيها سجودانِ، وهذا لم يحدُثْ في سورةٍ أخرى، بل قال بعضُ العلماء: «إن السجودَ الثاني فيها هو آخِرُ سجودٍ نزَل في القرآنِ الكريم». انظر: "الناسخ والمنسوخ" للبغدادي (ص126)، و"الناسخ والمنسوخ" لابن حزم (ص46)، و"تفسير القرطبي" (21/1)، و"مجموع الفتاوى" (15/266)، و"بغية السائل" (ص548).

جاءت سورة (الحَجِّ) بمقصدٍ عظيم؛ وهو دورُ رُكْنِ (الحَجِّ) العظيمُ في بناء الأمَّة ووَحْدتها، وجاءت بالحثِّ على التقوى، وخطابِ الناس بأمرهم أن يتَّقُوا اللهَ ويَخشَوْا يومَ الجزاء وأهوالَه، والاستدلالِ على نفيِ الشرك، وخطابِ المشركين بأن يُقلِعوا عن المكابرة في الاعتراف بانفراد الله تعالى بالإلهية، وعن المجادلة في ذلك اتباعًا لوساوسِ الشياطين، وأن الشياطينَ لا تُغني عنهم شيئًا، ولا ينصرونهم في الدنيا ولا في الآخرة.

ينظر: "مصاعد النظر للإشراف على مقاصد السور" للبقاعي (2 /296)، والتحرير والتنوير (17 /184).