ترجمة سورة الحج

Maranao - Maranao translation

ترجمة معاني سورة الحج باللغة ماراناو من كتاب Maranao - Maranao translation.


Hay manga manosiya, kalkn iyo so Kadnan iyo, mataan! a so linog ko bangkit na shay´ a lbi a mala!

Sii ko alongan a maylay niyo to, na kalipatan o oman i pphakasoso so pphakasoson iyan, go mimbawata o oman i mawgat so ikawgat iyan: Go maylaing ka so manga manosiya a (lagid o) khikabbrg, a kna a ba siran khikabbrg: Na ogaid na so siksa o Allah a sangat (i kaadai kiran sa akal).

Na adn a pd ko manga manosiya a taw a gii makiphapawala makapantag ko Allah, sa kna ba katao, - go phagonotan iyan so oman i shaytan a pphaminasa!

Minikokom rkaniyan a mataan! a sadn sa manarig on na mataan! a skaniyan na khadadag iyan, go mapnggonanao Niyan ko siksa ko naraka Sair.

Hay manga manosiya, oba kano zasangka ko kawyag (ko oriyan o kapatay), na mataan! a Skami na inadn Ami skano a phoon sa botha, oriyan iyan na phoon sa notfa, oriyan iyan na phoon sa rogo a mbabathik, oriyan iyan na phoon sa saporon a sapo, a miyabaloy ago da mabaloy, ka an Ami rkano mapakaliwanag; go pthangnn Ami ko manga tiyan so kabaya Ami taman ko taalik a miyapnto, oriyan iyan na pphakaliyon Ami skano a manga wata, oriyan iyan (na pphakalaan Ami skano), ka ang kano raotn ko katarotop o bagr iyo; na adn a pd rkano a taw a pphatay (a kangodaan), go adn a pd rkano a taw a phakakasowin ko tanto a korang a kawyagoyag, ka an da a katawan iyan ko oriyan o katao a mayto bo. Na pkhaylaing ka so lopa a kamamaraan, na igira a piyakatoron Ami ron so ig, na pananabadn, go zibokar, go mapakatho iyan so oman i mbarambarang (a mangngto) a mapiya i paras.

Giyoto man na sabap sa mataan! a so Allah na Skaniyan so Bnar: Go mataan! a Skaniyan na pagoyagn Iyan so miyamatay, go mataan! a Skaniyan na so langowan taman na Gaos Iyan.

Na mataan! a so bangkit na phakatalingoma: da a sangka a madadalm on, go mataan! a so Allah na pagoyagn Iyan so taw a matatago ko manga kobor.

Na adn a pd ko manga manosiya a gii makiphapawala makapantag ko Allah, a kna a ba katao, go kna a ba toroan, go kna a ba kitab a pphakabgay sa maliwanag, -

A lilingiin iyan a lig iyan, ka an makadadag phoon ko lalan o Allah a: Adn a bagian iyan sii ko doniya a kahinaan, go pakitaaman Ami ron ko alongan a qiyamah so siksa a phakatotong.

(Ptharoon on:) "Giyai man na sabap ko miyanggalbk o mbala a limang ka, go mataan! a so Allah na kna a ba salimbot ko manga oripn Iyan."

Na adn a pd ko manga manosiya a pzimbaan iyan so Allah sa pkhaalangalangan: Na o masogat skaniyan a mapiya, na masoat on; na o masogat skaniyan a tiyoba, na klidn iyan a paras iyan: Miyalogi sa doniya, go sa akhirat: Giyoto man na skaniyan so kalogi a mapayag!

Pphanongganowin iyan a salakaw ko Allah, so di ron phakabinasa, go di ron phakaompiya: Giyoto man na skaniyan so kadadag a mawatan!

Pphanongganowin iyan so nganin a so kaphakabinasa niyan na lbi a marani a di so kaphakaompiya niyan. Tanto a marata a panarigan, go tanto a marata a bolayoka.

Mataan! a so Allah na phakasoldn Iyan so miyamaratiyaya, go pinggalbk iran so manga pipiya, ko manga sorga, a pphamangondas ko kababaan iyan so manga lawasayg: Mataan! a so Allah na pnggolawlaan Iyan so nganin a kabaya Iyan.

Sadn sa taw a aya btad iyan na tatarimaan iyan sa di dn thabangan o Allah (so Mohammad) sii sa doniya, go sa akhirat, na btr sa tali ko boongan, oriyan iyan na paggt: Na nggdagdaan iyan o ino khaylang dn o antangan iyan a marata so igagani gani ron!

Na lagid aya a kinitoronn Ami ron a manga tanda a manga rarayag; go mataan! a so Allah na pnggonanaon Iyan so taw a kabaya Iyan!

Mataan! a so miyamaratiyaya, go so manga Yahodi, go so manga Sabiin, go so manga Kristiyan, go so manga Majosi, go so miyamanakoto, - na mataan! a so Allah na khokomn Iyan siran ko alongan a qiyamah: Mataan! a so Allah i saksi ko langowan taman.

Bang ka di katawi a mataan! a so Allah na somosodiod on so matatago ko manga langit go so matatago ko lopa, - go so alongan, go so olan, go so manga bitoon; go so manga palaw, go so manga kayo, go so manga binatang; go madakl a pd on ko manga manosiya? Na madakl a miyatangkd on so siksa: Na sadn sa hinaan o Allah, na da a makabgay ron sa mnang: Mataan! a so Allah na pnggolawlaan Iyan so nganin a kabaya Iyan.

Giya dowaya a pkharido na miyarido siran makapantag ko Kadnan iran: Na so miyamangongkir, na khasnggayan siran sa nditarn a apoy phangododn ko poro o manga olo iran so phlikabo a ig.

Ipthonag oto ko matatago ko manga tiyan iran, go so manga kobal.

Go adn a manga bagian iran a manga rompi a potaw (a ipmbasal kiran).

Oman iran makhadiyat a kapagawa iran on, phoon ko boko, na pakakasowin siran on, go (tharoon kiran:) "Taami niyo so siksa a phakatotong!"

Mataan! a so Allah na phakasoldn Iyan so miyamaratiyaya, go pinggalbk iran so manga pipiya, ko manga sorga a pphamangondas ko kababaan iyan so manga lawasayg: Phangimowan siran roo ko manga salnda a bolawan go montiya, go aya manga nditarn iran roo na sotra.

Go miyanggonanao siran ko mapiya a katharo: Go miyanggonanao siran ko lalan o (Allah a) Diyaitano-podi.

Mataan! a so miyamangongkir, go pphangalang siran ko lalan o Allah, ago so Masjidil Haram, a so inisnggay Ami skaniyan a bagian o manga manosiya, a mlagid on so mababaling on, ago so mananangga. Na sadn sa khadiyat roo sa di ontol sabap sa kapanganiyaya, na pakataamn Ami skaniyan ko siksa a malipds.

Na gowani na piyayag Ami ko Ibrahim, so darpa o walay, (sa pitharo Ami ron:) "Da a zakoton ka Rakn a mayto bo; go sotiyang ka so walay Akn a bagian o gii thatawap, ago so pphamanindg, go so pphroroko a pphamanodiod."

"Na tawagn ka ko manga manosiya so kapnay-hajji: Ka mamakatalingoma siran rka a pphlalalag, go (khikokoda ko) oman i onta, a mamakatalingoma siran a phoon ko oman i lalan a mawatan;"

"Ka an iyan kamasai so phamakaompiya kiran, go an iran pkhaaloy so ngaran o Allah, sii ko manga alongan a khikappnto makapantag ko iniriskhi Niyan kiran a manga binatang a manga ayam: Na kang kano ron go pakakana niyo (ron) so karrgnan a pkhamrmran."

"Oriyan iyan na lalann iran so okit iran (ko kapnay-hajji) go tomann iran so manga samaya iran, go thawap siran ko walay a andang."

Giyoto man: Na sadn sa slaan iyan so piyakipamagadatan o Allah, na giyoto i mapiya on sii ko Kadnan iyan. Na piyakay rkano so manga ayam, inonta so kapphangadian rkano (so kiya haram awn): Na pakawatani niyo so marzik a manga barahala, go pakawatani niyo so katharo a kabokhag, -

A zasalimbotawan kano ko Allah, sa di niyo pphamanakoton Skaniyan: Na sadn sa ipanakoto niyan so Allah, na lagid oba miyawlog a phoon ko kawang na pzayabn skaniyan o manga papanok, odi na ipmbayog skaniyan o ndo ko darpa a mawatan.

Giyoto man: Na sadn sa slaan iyan so manga tanda o Allah, na mataan aya! a pd ko kapphangongonotan o manga poso.

Adn a bagian iyo ron a manga gona taman ko taalik a ppntoon: Oriyan iyan na so zombalian on na sii ko (obay o) walay a andang.

Na oman i pagtaw na singgayan Ami sa pphanombalian, ka an iran pkhaaloy so ngaran o Allah sii ko inipagpr Iyan kiran a binatang a manga ayam. Na so Tohan iyo na tohan a Isa: Na Ron kano mbayorantang: Na pphamanotholing ka sa mapiya so khipangangalimbabaan, -

Siran na igira miyaaloy so Allah, na somangkop so manga poso iran, go manga papantang ko nganin a minisogat kiran (a tiyoba), go khipamamayandg ko sambayang, go so sabaad ko inibgay Ami kiran na ipphammgay ran.

Na so manga onta na inisnggay Ami skaniyan a bagian iyo a pd ko manga tanda o Allah: Adn a bagian iyo ron a mapiya: Na aloya niyo so ngaran o Allah ko kasombalia on a khipakatitindg: Na igira minibtad so manga kilid iran (ko lopa), na kang kano ron, go pakakana niyo (ron) so domadapay, go so baraarapan: Lagid oto man a kiyapakaphasiyonot Ami kiran rkano, ka ang kano makapanalamat.

Di dn izampay ko Allah so manga sapo iran, go so manga rogo iran: Na ogaid na izampay ron so kapangongonotan a phoon rkano: Lagid oto man a kiyapaka phasiyonota Niyan kiran rkano, ka an iyo mazlasla so Allah ko kiyanggonanaoa Niyan rkano: Na pphamanotholing ka sa mapiya so miphipiyapiya.

Mataan! a so Allah na lilindingn Iyan so miyamaratiyaya: Mataan! a so Allah na di Niyan khabayaan so langowan o makadorat, a miyongkir.

Bigan sa idin (ko kaphrang) so siran a pphamono on siran sabap sa mataan! a siran na inaniyaya siran; - na mataan! a so Allah sii ko katabangi kiran na sabnar a Gaos Iyan;

Siran na biyogaw siran ko manga ingd iran sa di ontol, giya bo a gi iran katharoa sa: "Aya Kadnan Ami na so Allah". Na oda rna o Allah so manga manosiya so sabaad kiran sabap ko sabaad, na miyangaggba dn so manga (simbaan a) Sawami, go Biyaon, go Salawato, go so manga masjid, a pkhaaloy ron so ngaran o Allah sa madakl. Na mataan a thabangan dn o Allah so pthabang Rkaniyan; - mataan! a so Allah na titho a Mabagr, a Dikharn.

Siran na o pakakhapaar Ami siran ko lopa, na iphamayandg iran so sambayang, go tonayn iran so zakat, go isogo iran so mapiya, go isapar iran so marata: Na kapaar o Allah so khaakiran ko pkhakawlawla.

Na o taplisa ka iran (hay Mohammad), na sabnar a tomiyaplis ko miyaonaan iran so pagtaw o Noh, go so Ad, go so Samod;

Go so pagtaw o Ibrahim, go so pagtaw o Lot;

Go so manga taw sa Madyan; go tiyaplis so Mosa. Na piyakathali Akn sa malayat so manga kapir, oriyan iyan na diyan´g Akn siran: Na antonaa i miyambtad o kiyaalina Ko (kiran)!

Na madakl a phagingd a bininasa Mi skaniyan ko gi iran kandarowaka, na skaniyan na miyamangirobar so manga atp iyan, go paridi a kiyaganatan, go torogan a maporo.

Ba siran da makalalakaw ko lopa, na adn a bagian iran a manga poso a mipnggdagda iran, odi na manga tangila a miphamamakin´g iran? Na mataan aya! a di khabota so manga kaylay, na ogaid na aya khabota na so manga poso a so zisii ko manga rarb.

Na phangnin iran rka (hay Mohammad), a kapagalokaloki ko siksa na di dn pndorat so Allah ko diyandi Iyan. Na mataan! a so salongan sii ko Kadnan ka na lagid o sanggibo ragon ko itongan iyo (sa doniya).

Na madakl a phagingd a piyakathali Akn sa malayat, ko gi iran kandarowaka, oriyan iyan na siniksa Akn skaniyan. Na Sakn i khandodan.

Tharoang ka: "Hay manga manosiya, sakn na matag ako rkano phamakaiktiyar a mapayag:"

"Na siran a miyamaratiyaya, go pinggalbk iran so manga pipiya, na adn a bagian iran a maap, ago pagpr a mapiya."

"Na siran a miyamamanamar maminasa ko manga ayat Ami, a rorompisan iran; - na siran man i manga taw ko naraka Jahim."

Na da a siyogo Ami ko miyaonaan ka (hay Mohammad) a sogo odi na nabi, a ba di igira miyatiya, na pzarampongn o shaytan so batiya iyan: Na phagilangn o Allah so ipzarampong o shaytan, oriyan iyan na gii pakathaknaan o Allah so manga ayat Iyan: Na so Allah na Matao, a Mawngangn:

Ka mbalowin Iyan so ipzarampong o shaytan a tiyoba ko siran a kadadalman so manga poso iran sa gdamn, go so manga ttgas so manga poso iran: Na mataan! a so manga darowaka na matatago dn ko kiyanggibas, a mawatan:

Go adn katokawi o siran a piyamgan ko katao a mataan! (a giya Qor´an aya) na bnar a phoon ko Kadnan ka, go maparatiyaya iran aya, go thakna Rkaniyan so manga poso iran: Na mataan! a so Allah i titho a pnggonanao ko siran a miyamaratiyaya ko okit a ontol.

Na di khapokas so siran a miyamangongkir ko kazasangka Rkaniyan taman sa kapakatalingoma kiran o bangkit a mitalmba, odi na makatalingoma kiran so siksa ko gawii a da a kapipiya on a ginawa.

So kapaar sa alongan oto na rk o Allah: Khokomn Iyan siran: Na siran a miyamaratiyaya, go pinggalbk iran so manga pipiya, na matago ko manga sorga a pakadarandang.

Na so miyamangongkir go piyakambokhag iran so manga ayat Ami, na siran man na adn a bagian iran a siksa a phakahina.

Na so miyamanogalin sa ingd makapantag ko lalan o Allah, oriyan iyan na miyaprang siran, odi na miyatay siran, - na mataan a priskhiyan siran dn o Allah sa riskhi a mapiya: Na mataan! a so Allah na Skaniyan dn i lbi a mapiya ko pphamamgay sa riskhi.

Mataan a phakasoldn Iyan siran dn ko (sorga a) khasoldan a khasoat siran on: Na mataan! a so Allah na titho a Matao, a Matigr.

Giyoto dn man. Na sadn sa somaop sa lagid o kiya aniyayaa on, oriyan iyan na inaniyaya pman skaniyan, na mataan a thabangan dn skaniyan o Allah: Mataan! a so Allah na titho a Mamaapn, a Manapi.

Giyoto dn man. Sabap sa mataan! a so Allah na pphakasoldn Iyan so gagawii ko dawndaw, go pphakasoldn Iyan so dawndaw ko gagawii; na mataan! a so Allah na Pphakan´g, a Pphakaylay.

Giyoto dn man. Sabap sa mataan! a so Allah na Skaniyan so Bnar; go mataan! a so pphanongganowin iran a salakaw Rkaniyan, - na skaniyan so ribat: Go mataan! a so Allah na Skaniyan so Maporo, a Mala.

Bang ka di katawi a mataan! a so Allah na piyakatoron Iyan a phoon ko kawang so ig, na pkhabaloy so lopa a magagadong? Mataan! a so Allah na tanto a Malai-gagaw, a Kaip.

Rk Iyan so zisii ko manga langit ago so zisii ko lopa: Na mataan! a so Allah na titho a Skaniyan so Kawasa, a Pphodin.

Bang ka di katawi a mataan! a so Allah na piyakaphasiyonot Iyan rkano so zisii ko lopa, ago so manga kapal a pphamangtas ko kalodan sabap sa sogoan Iyan? Go uurnn Iyan so langit ka oba makatana ko lopa inonta o sabap sa idin Iyan: Mataan! a so Allah na tanto a Makapdiin ko manga manosiya, a Makalimoon;

Go Skaniyan so miyoyag rkano, oriyan iyan na mbono on kano Niyan, oriyan iyan na pagoyagn kano Niyan (ko oriyan o kapatay): Mataan! a so manosiya na titho a da a tadm iyan.

Oman i pagtaw na singgayan Ami sa okit, a siran na aya iran oto phagokitan: Na oba ka iran mapokas ko okit (a makaoontol); na panolonn ka so (okit o) Kadnan ka: Mataan! a ska na matatangkd a sii ko toroan a matitho.

Na amay ka makipphawala siran rka, na tharoang ka a: "So Allah i Matao ko gii niyo nggolawlaan."

"So Allah na khokomn kano Niyan ko alongan a qiyamah sii ko nganin a miyabaloy kano ron a di niyo phagayonayonan."

Bang ka di katawi a mataan! a so Allah na katawan Iyan so zisii ko langit ago so lopa? Mataan! a giyoto man na matatago ko kitab, mataan! a giyoto man sii ko Allah na malbod.

Na pzimbaan iran a salakaw ko Allah, so da a initoron Iyan on a katantowan, go so da a bagian iran on a katao: Na da a bagian o manga darowaka a phakatabang.

Na igira a pmbatiyaan kiran so manga ayat Ami, a manga rarayag, na masarinong ka ko manga paras o siran a miyamangongkir so kagowad. Sama iran bo di phamntola so pphamatiya kiran ko manga ayat Ami. Tharoang ka: "Ino o panothola ko rkano so marata a di giyoto? So naraka! na inithiyagar oto o Allah ko siran a miyamangongkir! Na mikharatarata a khabolosan!"

Hay manga manosiya! adn a inmbaalan a ibarat. Na pamakin´ga niyo skaniyan. Mataan! a so pphanongganowin iyo a salakaw ko Allah, na da dn a khaadn iran a satiman bo a tndk, apiya pn thimotimo an iran oto. Na o adn a khowaan kiran o tndk a mayto bo, na di iran oto kharn Rkaniyan. Malmk so pphangampit, ago so pphangampitn!

Da iran slaan ko Allah so titho a kala Iyan: Mataan! a so Allah na titho a Mabagr, a Domadaag.

So Allah na pphamili ko manga malaikat sa manga sogo ago so sabaad ko manga manosiya; mataan! a so Allah na Pphakan´g, a Pphakaylay.

Katawan Iyan so kasasangoran iran go so katatalikhodan iran: Na sii bo ko Allah phakandoda so pkhakawlawla.

Hay so miyamaratiyaya, roko kano, go sodiod kano, go simbaa niyo so Kadnan iyo, go nggolawlaa niyo so mapiya; ka ang kano makadaag.

Na panagontamann iyo sii ko Allah so ontol a kapanagontaman Rkaniyan, Skaniyan na pinili kano Niyan, go da a inisnggay Niyan rkano sii ko agama a masimpit; okit o ama iyo a Ibrahim. Skaniyan i mitho rkano sa manga Moslim gowani, go sii sangkai (a Qor´an); ka an mabaloy so sogo a saksi rkano, go mabaloy kano a manga saksi ko manga manosiya! Na pamayandgn iyo so sambayang, go tonaya niyo so zakat, go sarigi niyo so Allah. Skaniyan i Panarigan iyo; na miyakapiyapiya a Panarigan, go miyakapiyapiya a Phananabang!.
سورة الحج
معلومات السورة
الكتب
الفتاوى
الأقوال
التفسيرات

سورةُ (الحَجِّ) من السُّوَر المدنيَّة، ومع ذلك فإنها جاءت على ذِكْرِ كثيرٍ من موضوعات السُّوَر المكِّية؛ مثل: بيان مسائلِ الاعتقاد والتوحيد، وما يَتعلَّق بمَشاهِدِ يوم القيامة وحسابِ الله عز وجل للخَلْقِ، إلا أن مِحوَرَها الرئيس كان حول رُكْنِ (الحَجِّ)، وما يتعلق به من أحكامٍ تشريعية، ودَوْرِ هذا الرُّكن في بناء الأمَّة ووَحْدتها، وجاءت بأحكامٍ تشريعية تتعلق بالجهاد وقتال المشركين؛ فقد مزَجتِ السورةُ بين موضوعات السُّوَر المكِّية والمدنيَّة، إلا أن مِحوَرَها تشريعيٌّ؛ كما أشرنا.

ترتيبها المصحفي
22
نوعها
مدنية
ألفاظها
1281
ترتيب نزولها
103
العد المدني الأول
76
العد المدني الأخير
76
العد البصري
75
العد الكوفي
78
العد الشامي
74

* قوله تعالى: {هَٰذَانِ خَصْمَانِ اْخْتَصَمُواْ فِي رَبِّهِمْۖ فَاْلَّذِينَ كَفَرُواْ قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٞ مِّن نَّارٖ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُءُوسِهِمُ اْلْحَمِيمُ} [الحج: 19]:

عن قيسِ بن عُبَادٍ، عن عليِّ بن أبي طالبٍ رضي الله عنه، قال: «أنا أوَّلُ مَن يجثو بين يدَيِ الرَّحمنِ للخُصومةِ يومَ القيامةِ».

قال قيسٌ: «وفيهم نزَلتْ: {هَٰذَانِ خَصْمَانِ اْخْتَصَمُواْ فِي رَبِّهِمْۖ}، قال: هم الذين بارَزوا يومَ بَدْرٍ: عليٌّ، وحَمْزةُ، وعُبَيدةُ، وشَيْبةُ بنُ ربيعةَ، وعُتْبةُ بنُ ربيعةَ، والوليدُ بنُ عُتْبةَ». أخرجه البخاري (٤٧٤٤).

* قوله تعالى: {أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ اْللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ} [الحج: 39]:

عن عبدِ اللهِ بن عباسٍ رضي الله عنهما، قال: «لمَّا خرَجَ النبيُّ ﷺ من مكَّةَ، قال أبو بكرٍ: أخرَجوا نبيَّهم! إنَّا للهِ وإنَّا إليه راجعون! لَيَهلِكُنَّ؛ فنزَلتْ: {أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ اْللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ} [الحج: 39]، قال: فعرَفْتُ أنَّها ستكونُ».

قال ابنُ عباسٍ: «فهي أوَّلُ آيةٍ نزَلتْ في القتالِ». أخرجه ابن حبان (٤٧١٠).

* سورة (الحَجِّ):

سُمِّيت سورة (الحَجِّ) بذلك؛ لأنها جاءت على ذِكْرِ رُكْنِ (الحَجِّ).

* فُضِّلتْ سورةُ (الحَجِّ) بأنها السورةُ الوحيدة من سُوَرِ القرآن الكريم التي جاء فيها سجدتانِ:

عن عُقْبةَ بن عامرٍ رضي الله عنه، قال: قلتُ: يا رسولَ اللهِ، فُضِّلتْ سورةُ الحَجِّ بأنَّ فيها سجدتَيْنِ؟ قال: «نَعم، ومَن لم يسجُدْهما فلا يَقرَأْهما». أخرجه الترمذي (٥٧٨).

جاءت سورة (الحَجِّ) على ذِكْرِ الكثير من الموضوعات؛ وهي:

1. الأمر بالتقوى، والإيمان بالساعة (١-٢).

2. المجادلة بغير علم (٣-٤).

3. الأدلة على البعث (٥-٧).

4. المجادلة بغير علم (٨-١٦).

5. الفصل بين الأُمَم، والاعتبار (١٧-٢٤).

6. الصد عن سبيل الله والمسجدِ الحرام (٢٥-٣٧).

7. الإذن بالقتال والدفاع عن المؤمنين (٣٨-٤١).

8. الاعتبار بهلاك الأُمَم السابقة (٤٢-٤٨).

9. إحكام الوعيِ للنبي صلى الله عليه وسلم (٤٩ - ٦٠).

10. من دلائلِ قدرة الله تعالى (٦١-٦٦).

11. بطلان شريعة ومنهاج المشركين (٦٧-٧٦).

12. أوامر الله للمؤمنين (٧٧-٧٨). ينظر: "التفسير الموضوعي للقرآن الكريم" لمجموعة من العلماء (5 /87).

ويقول شيخُ الإسلام ابنُ تيميَّةَ: «سورة الحَجِّ ‌فيها ‌مكِّيٌّ ومدَنيٌّ، وليليٌّ ونهاريٌّ، وسفَريٌّ وحضَريٌّ، وشِتائيٌّ وصَيْفيٌّ.

وتضمَّنتْ منازلَ المسيرِ إلى الله؛ بحيث لا يكون منزلةٌ ولا قاطع يَقطَع عنها.

ويوجد فيها ذِكْرُ القلوبِ الأربعة: الأعمى، والمريض، والقاسي، والمُخبِتِ الحيِّ المطمئنِّ إلى الله.

وفيها من التوحيد والحِكَم والمواعظ - على اختصارها - ما هو بَيِّنٌ لمَن تدبَّرَه.

وفيها ذِكْرُ الواجبات والمستحَبَّات كلِّها؛ توحيدًا، وصلاةً، وزكاةً، وحَجًّا، وصيامًا؛ قد تضمَّنَ ذلك كلَّه قولُه تعالى: {يَٰٓأَيُّهَا اْلَّذِينَ ءَامَنُواْ اْرْكَعُواْ وَاْسْجُدُواْۤ وَاْعْبُدُواْ رَبَّكُمْ وَاْفْعَلُواْ اْلْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ۩} [الحج: 77]،  فيدخُلُ في قوله: {وَاْفْعَلُواْ اْلْخَيْرَ} كلُّ واجبٍ ومستحَبٍّ؛ فخصَّصَ في هذه الآيةِ وعمَّمَ، ثم قال: {وَجَٰهِدُواْ فِي اْللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦۚ} [الحج: 78]، فهذه الآيةُ وما بعدها لم تترُكْ خيرًا إلا جمَعَتْهُ، ولا شرًّا إلا نفَتْهُ». "مجموع الفتاوى" (15 /266).

وهذه السورةُ مِن أعاجيبِ السُّوَرِ؛ كما ذكَر ابنُ سلامةَ البَغْداديُّ، وأبو بكرٍ الغَزْنويُّ، وابنُ حزمٍ الأندلسيُّ، وابنُ تيميَّةَ.

ومِن عجائبِ هذه السورةِ الكريمة: أنه اجتمَع فيها سجودانِ، وهذا لم يحدُثْ في سورةٍ أخرى، بل قال بعضُ العلماء: «إن السجودَ الثاني فيها هو آخِرُ سجودٍ نزَل في القرآنِ الكريم». انظر: "الناسخ والمنسوخ" للبغدادي (ص126)، و"الناسخ والمنسوخ" لابن حزم (ص46)، و"تفسير القرطبي" (21/1)، و"مجموع الفتاوى" (15/266)، و"بغية السائل" (ص548).

جاءت سورة (الحَجِّ) بمقصدٍ عظيم؛ وهو دورُ رُكْنِ (الحَجِّ) العظيمُ في بناء الأمَّة ووَحْدتها، وجاءت بالحثِّ على التقوى، وخطابِ الناس بأمرهم أن يتَّقُوا اللهَ ويَخشَوْا يومَ الجزاء وأهوالَه، والاستدلالِ على نفيِ الشرك، وخطابِ المشركين بأن يُقلِعوا عن المكابرة في الاعتراف بانفراد الله تعالى بالإلهية، وعن المجادلة في ذلك اتباعًا لوساوسِ الشياطين، وأن الشياطينَ لا تُغني عنهم شيئًا، ولا ينصرونهم في الدنيا ولا في الآخرة.

ينظر: "مصاعد النظر للإشراف على مقاصد السور" للبقاعي (2 /296)، والتحرير والتنوير (17 /184).